Văn hóa "Hủy bỏ" trên mạng xã hội Việt Nam: Thanh gươm hai lưỡi hay công cụ cần thiết?

Văn hóa "hủy bỏ" (cancel culture), hiện tượng tẩy chay cá nhân hoặc tổ chức trên mạng xã hội vì hành động hoặc quan điểm bị cho là sai trái, đang ngày càng trở nên phổ biến ở Việt Nam. Từ những vụ việc nhỏ lẻ đến những scandal gây chấn động dư luận, cancel culture đã để lại những dấu ấn khó phai mờ, đặt ra nhiều câu hỏi về tính tích cực và tiêu cực của nó.

Hai mặt của "cancel culture": Tích cực và tiêu cực

Một mặt, cancel culture đóng vai trò như một công cụ giám sát xã hội mạnh mẽ. Nó buộc các cá nhân và tổ chức phải chịu trách nhiệm với hành động và lời nói của mình. Những người vi phạm đạo đức, pháp luật hoặc gây tổn thương cho cộng đồng có thể bị lên án mạnh mẽ, dẫn đến việc họ phải xin lỗi, cải thiện hành vi hoặc thậm chí mất đi công việc, danh tiếng.

Những mặt tích cực:

Tăng cường trách nhiệm: Cancel culture thúc đẩy cá nhân và tổ chức phải cẩn trọng hơn trong lời nói và hành động trên mạng xã hội.
Bảo vệ người bị hại: Nó cho phép người bị hại lên tiếng và nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng, tạo áp lực lên người gây hại.
Thúc đẩy sự thay đổi: Cancel culture có thể thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong xã hội bằng cách lên án các hành vi, quan điểm lạc hậu hoặc gây hại.

Tuy nhiên, cancel culture cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ tiêu cực. Việc "hủy bỏ" một cá nhân hoặc tổ chức đôi khi được thực hiện một cách quá khích, thiếu công bằng và dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

Những mặt tiêu cực:

Sự công kích thiếu kiểm soát: Cancel culture có thể biến thành công cụ tấn công cá nhân, lan truyền thông tin sai lệch và gây tổn hại danh dự, tinh thần cho nạn nhân.
Thiếu cơ hội sửa chữa: Một khi bị "hủy bỏ", việc phục hồi danh tiếng và sự nghiệp trở nên vô cùng khó khăn, dù cho cá nhân đó đã nhận ra sai lầm và muốn sửa chữa.
Sự đàn áp ý kiến khác biệt: Cancel culture có thể dẫn đến việc đàn áp những ý kiến khác biệt, làm giảm tính đa dạng và sự cởi mở trong xã hội.
Sự thiếu công bằng và minh bạch: Quá trình "hủy bỏ" thường diễn ra nhanh chóng và thiếu minh bạch, không có cơ hội để biện minh hoặc giải thích.

Cân bằng giữa việc lên án và tha thứ

Vậy, làm thế nào để cân bằng giữa việc lên án những hành vi sai trái và tránh những tác động tiêu cực của cancel culture? Chúng ta cần một cách tiếp cận khôn ngoan, dựa trên sự công bằng, minh bạch và khoan dung.

Điều quan trọng là phải phân biệt giữa những hành vi sai trái thực sự nghiêm trọng và những sai lầm nhỏ nhặt. Không nên vội vàng "hủy bỏ" một cá nhân hoặc tổ chức chỉ dựa trên những thông tin chưa được kiểm chứng hoặc những quan điểm khác biệt. Cần có những cuộc đối thoại, trao đổi để hiểu rõ hơn về sự việc trước khi đưa ra phán xét.

Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần khuyến khích sự tha thứ và cơ hội sửa chữa. Sau khi phạm sai lầm, cá nhân hoặc tổ chức cần có cơ hội để xin lỗi, cải thiện hành vi và chứng minh sự thay đổi của mình. Việc "hủy bỏ" vĩnh viễn chỉ nên áp dụng trong những trường hợp cực kỳ nghiêm trọng.

Kết luận

Văn hóa "hủy bỏ" trên mạng xã hội Việt Nam là một thanh gươm hai lưỡi. Nó có thể là một công cụ hữu ích để thúc đẩy trách nhiệm và bảo vệ người bị hại, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ tiêu cực. Để tận dụng tối đa mặt tích cực và giảm thiểu tác hại của nó, chúng ta cần một cách tiếp cận tỉnh táo, dựa trên sự công bằng, minh bạch, và sự khoan dung. Mỗi chúng ta cần đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một không gian mạng xã hội lành mạnh, văn minh và tôn trọng.